Museum Staphorst https://museumstaphorst.nl/ Fri, 26 Jan 2024 12:17:13 +0000 nl-NL hourly 1 https://wordpress.org/?v=6.5.2 Heibel om een bijbelketting https://museumstaphorst.nl/heibel-om-een-bijbelketting/ Fri, 26 Jan 2024 12:16:22 +0000 https://museumstaphorst.nl/?p=1511 Ook in de streekdracht komt het soms tot rebellie. Bijvoorbeeld als een stel Staphorster meisjes aan het eind van de...

Het bericht Heibel om een bijbelketting verscheen eerst op Museum Staphorst.

]]>

Ook in de streekdracht komt het soms tot rebellie. Bijvoorbeeld als een stel Staphorster meisjes aan het eind van de jaren 1960 gezamenlijk besluit met de ongeschreven regels te breken en ieder een zilveren bijbelketting aanschaft. Hiermee begint de inflatie van een statussymbool.

De kerkboeken die de Staphorster meisjes en vrouwen iedere zondag aan hun rechterhand meedragen naar de kerk zijn voorzien van zilveren beslag. Ze worden door de meesten aan een blauw of zwart wollen koord gedragen. Het zwarte koord is voor zware rouw; het blauwe voor lichte rouw of wanneer er geen sprake van rouw is.
Boerinnen en boerendochters van gegoede komaf dragen de bijbel echter aan een zilveren ketting. Omstreeks 1970 kost deze zilveren ketting van 310 centimeter 95 gulden. Maar het is niet je banksaldo, maar je afkomst die bepaalt of je wel of geen ‘recht’ hebt op een ketting aan je bijbel.

Generaties lang bepalen de vooraanstaande (boeren)families de kledingmores. Aan het eind van de jaren 1960 staan de standsverschillen onder druk. Terwijl de boeren altijd meer geld hadden dan arbeiders, gaan steeds meer arbeidersdochters buiten het dorp werken. Ze verdienen daar meer contanten dan de boerendochters die bij hun ouders op de boerderij blijven werken.

Aan het eind van de jaren zestig komt daar verandering in en gaan zowel arbeidersdochters als boerendochters in de Noordoostpolder fruit plukken. Dit geeft een gevoel van gelijkheid. Een aantal arbeidersmeisjes besluit van het met plukken verdiende geld een zilveren bijbelketting aan te schaffen. Wanneer ze de eerstvolgende zondag met deze ketting aan hun bijbel in de kerk verschijnen zorgt dit voor de nodige beroering in het dorp.

Vooral de oudere boerinnen hebben er moeite mee. Het is immers hun privilege om de bijbel aan een ketting te dragen. Zij spreken smalend over ‘appelkettingen’. Een veelgehoorde opmerking in die tijd is: ‘jaja, geen stukje land, maar wel een ketting in de hand’.

Dagblad De Telegraaf krijgt er lucht van en wijdt een artikel aan deze gebeurtenis. Pas een jaar of drie na de aanschaf van de eerste ‘appelkettingen’ overigens.

Eerder gepubliceerd op modemuze.nl

Het bericht Heibel om een bijbelketting verscheen eerst op Museum Staphorst.

]]>
Een Staphorster kraplap van overzee https://museumstaphorst.nl/een-staphorster-kraplap-van-overzee/ Wed, 05 Jul 2023 19:30:30 +0000 https://museumstaphorst.nl/?p=1442 Een Staphorster kraplap uit Canada: streekdracht is vaak een stuk internationaler dan je zou denken.

Het bericht Een Staphorster kraplap van overzee verscheen eerst op Museum Staphorst.

]]>
.section-1 img { /* padding-top: 100px; padding-bottom: 100px; padding-left: 80px; padding-right: 80px; */ } .section-1 p, .section-1 h1, .section-1 h2, .section-1 h3, .section-1 h4 { /* padding-left: 15px; padding-right: 15px; */ /* max-width: 700px; */ } .section-1 p { /* mb-5 */ margin-bottom: 40px; } .section-1 ul { /* mb-5 */ margin-bottom: 20px; } .section-1 a { display: inherit; /* margin-left: 15px; */ /* margin-top: 180px; */ /* margin-bottom: 40px; */ } .bg-section-blob::before { position: absolute; background-size: var(--bgWidth) var(--bgHeight) ; height: var(--bgHeight); width: var(--bgWidth); transform: translateX(var(--bgTranslateX)) translateY(var(--bgTranslateY)); } .bg-section-blauw-lichtblauw::before { /* transition: 1250ms; */ } .bg-section-geel-groen::before { /* transition: 1500ms; */ } .bg-section-geel-rood::before { /* transition: 1000ms; */ }

Streekdracht is een internationale aangelegenheid. De stoffen komen uit allerlei landen. Een Staphorster kraplap uit onze museumcollectie is er een sprekend voorbeeld van. De boeketten in de vier hoeken van de kraplap komen uit een shawl die niet speciaal voor de streekdracht gemaakt werd. Op het label staat: ‘Switzerland type’. Land van herkomst: Japan. Maar met Zwitserland en Japan is het verhaal nog niet compleet.
 
De Staphorster streekdrachtdraagsters gebruiken fleurig bedrukte, fijngeweven wollen stoffen voor hun mooiste kraplappen en als afwerking op hun zondagse schorten. Dergelijke fijngeweven (wollen) stof wordt mousseline genoemd. De Staphorsters zelf noemen deze wollen stof als ze aan de meter wordt verkocht ‘wollen’. Wanneer er sprake is van een wollen shawl die wordt verknipt voor een kraplap noemen ze de stof ‘doekjeswollen’. Wollen is in allerlei dessins te koop bij de lokale stoffenwinkels. Deze dessins zijn dan voor alle drachtdraagsters te koop en dus niet ‘exclusief’. Wollen stoffen voor kraplappen worden dikwijls van buitenlandse (vakantie)bestemmingen meegenomen.
 
In de tweede helft van de twintigste eeuw gingen duizenden Nederlanders door te emigreren een nieuwe toekomst tegemoet. Ook Staphorsters emigreerden, bijvoorbeeld naar Canada. Staphorster vrouwen die vóór hun emigratie nog streekdracht droegen, gingen in hun nieuwe thuisland over op burgerkleren. Maar ze wisten natuurlijk wel wat in het geboortedorp mooi gevonden werd. Zo kwam één van die vrouwen in Canada een wollen shawl tegen die naar de familie thuis werd gestuurd. Het motief viel in de smaak. Anderen wilden ook wel zo’n kraplap van een Canadese shawl. En dus kwam er een kleine handel op gang tussen de twee werelddelen.

Blogs

Heibel om een bijbelketting

Ook in de streekdracht komt het soms tot rebellie. Bijvoorbeeld als een stel Staphorster meisjes aan het eind van de…

Een Staphorster kraplap van overzee

Een Staphorster kraplap uit Canada: streekdracht is vaak een stuk internationaler dan je zou denken.

De glazenkast, een pronkkastje voor de woonkamer

In veel Staphorster woonkamers hangt een zogenoemde glazenkast: een vitrine boordevol bontgekleurde kopjes en andere versiering.

Het bericht Een Staphorster kraplap van overzee verscheen eerst op Museum Staphorst.

]]>
De glazenkast, een pronkkastje voor de woonkamer https://museumstaphorst.nl/de-glazenkast-een-pronkkastje-voor-de-woonkamer/ Thu, 23 Mar 2023 13:51:30 +0000 https://museumstaphorst.nl/?p=711 In veel Staphorster woonkamers hangt een zogenoemde glazenkast: een vitrine boordevol bontgekleurde kopjes en andere versiering.

Het bericht De glazenkast, een pronkkastje voor de woonkamer verscheen eerst op Museum Staphorst.

]]>
.section-2 img { /* padding-top: 100px; padding-bottom: 100px; padding-left: 80px; padding-right: 80px; */ } .section-2 p, .section-2 h1, .section-2 h2, .section-2 h3, .section-2 h4 { /* padding-left: 15px; padding-right: 15px; */ /* max-width: 700px; */ } .section-2 p { /* mb-5 */ margin-bottom: 40px; } .section-2 ul { /* mb-5 */ margin-bottom: 20px; } .section-2 a { display: inherit; /* margin-left: 15px; */ /* margin-top: 180px; */ /* margin-bottom: 40px; */ } .bg-section-blob::before { position: absolute; background-size: var(--bgWidth) var(--bgHeight) ; height: var(--bgHeight); width: var(--bgWidth); transform: translateX(var(--bgTranslateX)) translateY(var(--bgTranslateY)); } .bg-section-blauw-lichtblauw::before { /* transition: 1250ms; */ } .bg-section-geel-groen::before { /* transition: 1500ms; */ } .bg-section-geel-rood::before { /* transition: 1000ms; */ }

In veel Staphorster woonkamers hangt een zogenoemde glazenkast: een vitrine boordevol bontgekleurde kopjes en andere versiering. Een bruidegom kreeg van zijn vrienden bij zijn huwelijk een spiegel en een klok. De bruid kreeg van haar vriendinnen bont gedecoreerd serviesgoed en sieraardewerk. Dit plaatste ze als decoratie in een glazenkast. De inhoud werd aangevuld met erfstukken. De glazenkast in Museum Staphorst is beschilderd met een notenhoutimitatie. Het aardewerk is van Europese makelij en dateert uit verschillende periodes. Een mooi ingerichte glazenkast is zo gevuld dat de achterwand niet te zien is. Het is de kunst de kopjes hoog op te stapelen. Ze worden opgevuld met zand, rijst of zaagsel.

Museum Staphorst glazenkast

Blogs

Heibel om een bijbelketting

Ook in de streekdracht komt het soms tot rebellie. Bijvoorbeeld als een stel Staphorster meisjes aan het eind van de…

Een Staphorster kraplap van overzee

Een Staphorster kraplap uit Canada: streekdracht is vaak een stuk internationaler dan je zou denken.

De glazenkast, een pronkkastje voor de woonkamer

In veel Staphorster woonkamers hangt een zogenoemde glazenkast: een vitrine boordevol bontgekleurde kopjes en andere versiering.

Het bericht De glazenkast, een pronkkastje voor de woonkamer verscheen eerst op Museum Staphorst.

]]>
Neuteboom: geschilderde houtimitatie https://museumstaphorst.nl/neuteboom-geschilderde-houtimitatie/ Wed, 15 Feb 2023 13:54:07 +0000 https://museumstaphorst.nl/?p=713 Heldergele vlakken, oranjebruine biezen en sjabloonmotieven en soms een groen kader. Typisch voor traditionele Staphorster interieurs is de geschilderde houtimitatie op deuren, kozijnen, wandbetimmering en meubels.

Het bericht Neuteboom: geschilderde houtimitatie verscheen eerst op Museum Staphorst.

]]>
.section-3 img { /* padding-top: 100px; padding-bottom: 100px; padding-left: 80px; padding-right: 80px; */ } .section-3 p, .section-3 h1, .section-3 h2, .section-3 h3, .section-3 h4 { /* padding-left: 15px; padding-right: 15px; */ /* max-width: 700px; */ } .section-3 p { /* mb-5 */ margin-bottom: 40px; } .section-3 ul { /* mb-5 */ margin-bottom: 20px; } .section-3 a { display: inherit; /* margin-left: 15px; */ /* margin-top: 180px; */ /* margin-bottom: 40px; */ } .bg-section-blob::before { position: absolute; background-size: var(--bgWidth) var(--bgHeight) ; height: var(--bgHeight); width: var(--bgWidth); transform: translateX(var(--bgTranslateX)) translateY(var(--bgTranslateY)); } .bg-section-blauw-lichtblauw::before { /* transition: 1250ms; */ } .bg-section-geel-groen::before { /* transition: 1500ms; */ } .bg-section-geel-rood::before { /* transition: 1000ms; */ }

Heldergele vlakken, oranjebruine biezen en sjabloonmotieven en soms een groen kader. Typisch voor traditionele Staphorster interieurs is de geschilderde houtimitatie op deuren, kozijnen, wandbetimmering en meubels. In het lokale dialect heet deze techniek neuteboom. Houtimitatie als bescherming of verfraaiing van houten meubels kwam aan het eind van de negentiende eeuw in heel Nederland voor. In Staphorst ontwikkelde deze techniek tot de typische schilderkunst die tot op de dag van vandaag heeft standgehouden. Niet meer als natuurgetrouwe houtimitatie, maar als decoratieschilderkunst. En de ontwikkeling gaat nog altijd door.

Het aanbrengen van neuteboom was vooral het werk van lokale huisschilders, ieder met hun eigen stijl. Wie het aandurfde probeerde het zelf, overigens met wisselend resultaat. Op een met (gekleurde) grondverf beschilderde ondergrond wordt het gele pigment aangebracht. Dit wordt in een houtnerfstructuur uitgestreken met veren, kwasten en andere hulpmiddelen. Vervolgens komen er randen en sjabloonmotieven op met oranjebruin pigment. Ten slotte volgt een synthetische lak. De schilder kwam neuteboom aanbrengen na een verbouwing of verhuizing, of bijvoorbeeld met een bijzondere gelegenheid als een bruiloft in het vooruitzicht.  

Neutemboom, geschilderde houtimitatie Museum Staphorst

Blogs

Heibel om een bijbelketting

Ook in de streekdracht komt het soms tot rebellie. Bijvoorbeeld als een stel Staphorster meisjes aan het eind van de…

Een Staphorster kraplap van overzee

Een Staphorster kraplap uit Canada: streekdracht is vaak een stuk internationaler dan je zou denken.

De glazenkast, een pronkkastje voor de woonkamer

In veel Staphorster woonkamers hangt een zogenoemde glazenkast: een vitrine boordevol bontgekleurde kopjes en andere versiering.

Het bericht Neuteboom: geschilderde houtimitatie verscheen eerst op Museum Staphorst.

]]>
Het zadeldekje: wol op wol slijt minder https://museumstaphorst.nl/het-zadeldekje-wol-op-wol-slijt-minder/ Wed, 15 Feb 2023 13:52:36 +0000 https://museumstaphorst.nl/?p=715 In Staphorst helpen wollen zadelhoezen tegen slijtage van de kleding. De lokaal gangbare theorie is dat wol op wol minder slijt dan wol op ander materiaal, zoals (kunst)leer.

Het bericht Het zadeldekje: wol op wol slijt minder verscheen eerst op Museum Staphorst.

]]>
.section-4 img { /* padding-top: 100px; padding-bottom: 100px; padding-left: 80px; padding-right: 80px; */ } .section-4 p, .section-4 h1, .section-4 h2, .section-4 h3, .section-4 h4 { /* padding-left: 15px; padding-right: 15px; */ /* max-width: 700px; */ } .section-4 p { /* mb-5 */ margin-bottom: 40px; } .section-4 ul { /* mb-5 */ margin-bottom: 20px; } .section-4 a { display: inherit; /* margin-left: 15px; */ /* margin-top: 180px; */ /* margin-bottom: 40px; */ } .bg-section-blob::before { position: absolute; background-size: var(--bgWidth) var(--bgHeight) ; height: var(--bgHeight); width: var(--bgWidth); transform: translateX(var(--bgTranslateX)) translateY(var(--bgTranslateY)); } .bg-section-blauw-lichtblauw::before { /* transition: 1250ms; */ } .bg-section-geel-groen::before { /* transition: 1500ms; */ } .bg-section-geel-rood::before { /* transition: 1000ms; */ }

In Staphorst helpen wollen zadelhoezen tegen slijtage van de kleding. De lokaal gangbare theorie is dat wol op wol minder slijt dan wol op ander materiaal, zoals (kunst)leer. Dus om te voorkomen dat er in de achterzijde van de rok een glimmende slijtplek komt, wordt een zogenoemd zadeldekje over het fietszadel gedaan. Het zijn in Staphorst vooral de streekdrachtdraagsters die een zadeldekje gebruiken. De zadeldekjes worden ook gezien als decoratie van de fiets, dus het is belangrijk om een mooi exemplaar te maken of te laten maken. Zadeldekjes worden meestal gebruikt in combinatie met gehaakte jasbeschermers.

De zadeldekjes zijn gehaakt of gebreid van wol of van garens met een mengsel met wol. De meest voorkomende kleurencombinaties zijn zwart en blauw of zwart, blauw en groen. Er zijn allerlei variaties in de gebruikte motieven. Meestal zijn het geometrische motieven of repeterende randen. Ook ingebreide ster- of bloemmotieven komen voor. De keuze voor de motieven is afhankelijk van de smaak van de maker dan wel gebruiker. De zadeldekjes zijn ovaal van vorm of enigszins hartvormig. Rondom worden lusjes gehaakt, waardoor een stuk elastiek gehaald kan worden om het zadeldekje op de plaats te houden.

Wie zelf niet handig is kon tot voor kort een zadeldekje laten maken bij de naaikransvan de kerk. Ook worden ze tweedehands te koop aangeboden. Het is niet bekend wanneer zadeldekjes algemeen werden in Staphorst. Ze kwamen in ieder geval voor de Tweede Wereldoorlog al voor. Zadeldekjes werden in Staphorst uitsluitend door vrouwen en meisjes gebruikt en voor zover bekend niet door mannen en jongens.

Staphorst Woldekje

Blogs

Staphorstdag

7 augustus 2024

Op 7, 14 en 21 augustus staat Staphorst weer in het teken van de traditionele Staphorstdagen. Om 14 uur is…

Staphorstdag

14 augustus 2024

Op 7, 14 en 21 augustus staat Staphorst weer in het teken van de traditionele Staphorstdagen. Om 14 uur is…

Staphorstdag

21 augustus 2024

Op 7, 14 en 21 augustus staat Staphorst weer in het teken van de traditionele Staphorstdagen. Om 14 uur is…

Het bericht Het zadeldekje: wol op wol slijt minder verscheen eerst op Museum Staphorst.

]]>